အာဏာသိမ်း ဒိုင်ယာရီ

USAIDကိုရံပုံငွေဖြတ်တောက်လိုက်ခြင်းဟာ နယ်စပ်မှာသာမကပြည်တွင်းမှာပါ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေရှိလာတယ်။ထိုအဖွဲ့ဟာNGOမှတဆင့် HIVနဲ့ တီဘီဆေးတွေကိုအဓိကထောက်ပံပေးနေတာပါ။ထိုအဖွဲ့မရှိတော့ရင်ပြည်တွင်းက HIVနဲ့တီဘီလူနာတွေ ဆေးအချိန်မီရရှိဖို့အခက်အခဲတွေဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။အခုတောင်USAIDကထောက်ပံထားတဲ့ NGOတချို့ပိတ်သိမ်းဖို့လုပ်နေပါပြီ။စစ်ကောင်စီကလဲ ထိုကိစ္စကိုတာဝန်ယူမှာမဟုတ်ပါဘူး။ထရန့်အမေရိကန်သမ္မတဖြစ်လာတာ တော်လှန်ရေးအတွက်ကောင်းမကောင်းမသိသေးခင်မှာပဲ ​မြန်မာပြည်သူတွေအတွက်တော့ ဆိုးကျိုးတွေစတင်ဖြစ်ပေါ်လာနေပါပြီ။

အမေရိကန်မှာဒေါ်နယ်ထရန့်သမ္မတဖြစ်လာပြီးနောက် သူ့နိုင်ငံမှာအကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ခိုလှုံနေတဲ့အခြားနိုင်ငံသားတွေကို ဖမ်းဆီးပြီးပြန်လွတ်နေတဲ့အပြင်အမေရိကန်ထဲရောက်လာမယ့် နောက်ထပ်ဒုက္ခသည်တွေကို ခိုလှုံခွင့်မပေးတော့ပါဘူး။ဒါကြောင့်ထိုင်းနယ်စပ်ကနေအမေရိကန်ကို ခုံလှုံခွင့်ရဖို့စောင့်ဆိုင်းနေတဲ့ မြန်မာဒုက္ခသည်တွေကို အကျိုးသက်ရောက်မှုများစွာရှိလာစေပါတယ်။စစ်ကောင်စီမင်းမူနေတဲ့အတွက်မြန်မာပြည်ကိုလဲ ပြန်လို့မရတော့တာကြောင့်ဒီအရေးအခင်းကြီးမပြီးမချင်း နယ်စပ်မှာပဲသောင်တင်နေတော့မှာပါ။ ဒီထက်ပိုဆိုးတာကဒေါ်နယ်ထရန့်ဟာ အမေရိကန်ကနိုင်ငံတကာလူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီပေးရေးအဖွဲ့ကြီးဖြစ်တဲ့ USAIDရဲ့ရံပုံငွေတွေကိုရုတ်တရက် ဖြတ်တော​က်လိုက်တာကြောင့်ထိုဒုက္ခသည်တွေအတွက် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလုပ်ငန်းတွေ ရုတ်ချည်းရပ်တန့်သွားတယ်။နယ်စပ်မှာအကူအညီပေးနေတဲ့ ဆေးရုံ၊ဆေးခန်းတွေပိတ်လိုက်ရတာကြောင့် အရေးပေါ်လူနာတွေ သေဆုံးမှုတွေရှိလာတယ်။ထိုပြည်သူတွေအများစုဟာ စစ်ရှောင်သူတွေဖြစ်ပြီးအခုတော့...

ကျားဖြန့်လူလိမ်ဂိုဏ်းတွေတည်ရှိရာမြဝတီမြို့နဲ့ပတ်ဝန်းကျင်ကိုထိုင်းနိုင်ငံဘက်ကလျှပ်စစ်မီးတွေရုတ်တရက်ဖြတ်တောက်လိုက်ပါတယ်။ထိုဂိုဏ်းတွေထိုဒေသမှာအလုပ်ဖြစ်နေတာဟာထိုင်းနိုင်ငံဘက်ကလျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးထားတာကြောင့်ဆိုပြီးစစ်ကောင်စီကစွပ်စွဲအပြီးမှာထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်အမိန့်နဲ့အခုလိုဖြတ်တောက်လိုက်တာပါ။ဒါ့အပြင်ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်ဟာတရုတ်သမ္မတနဲ့တွေ့ဖို့ရှိနေချိန်တာတရုတ်ဆီကမျက်နှာကောင်းရစေမယ့်ရည်ရွယ်ချက်လဲပါတာပေါ့။ထိုင်းမြန်မာနယ်စပ်တလျောက်နေရာငါးခုလောက်ကိုလျှပ်စစ်ဓာတ်အားဖြတ်တောက်လိုက်ရာမှာရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းနယ်စပ်မြို့ဖြစ်တဲ့တာချီလိတ်မြို့လဲပါဝင်နေတယ်။တာချီလိတ်ကတော့လာအိုဘက်ကလျှပ်စစ်ဓာတ်အားကိုအစားထိုးယူထားတယ်လို့သိရတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံဟာထိုင်းမြန်မာနယ်စပ်ကသူတို့ကိုဒုက္ခပေးလိမ်လည်နေတဲ့ကျားဖြန့်လုပ်ငန်းတွေကိုဇင်ယော်စစ်ဆင်ရေးနဲ့နှိမ်နင်းသွားမယ်လို့ပြောကြားပြီးတဲ့နောက်တင်းကြပ်မှုတွေစတင်ဖြစ်ပေါ်လာပါပြီ။လျှပ်စစ်မီးဖြတ်တောက်ရုံနဲ့ကျားဖြန့်လုပ်ငန်းတွေရပ်တန့်မသွားလောက်သေးပါဘူး။ထိုလုပ်ငန်းတွေဟာအစောပိုင်းကတည်းကမီးစက်တွေ၊ဆိုလာစနစ်တွေနဲ့လုပ်ကိုင်နေကြတာပါ။စစ်ကောင်စီကတော့ထိုကိစ္စကိုမသိချင်ယောင်ဆောင်နေဆဲပါ။

NUGက လွတ်မြောက်နယ်မြေမှာ တက္ကသိုလ်ဖွင့်လှစ်မယ်​လို့​ ပြောကြားပြီးနောက်မှာပဲ စစ်ကောင်စီကထိုနေရာကို ဗုံးကြဲဖျက်စီးခဲ့ပါတယ်။ မြိုင်မြို့နယ် အနောက်ပိုင်းမှာ  ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ NUG ရဲ့ အောင်ဆန်းပညာရပ်စုံ တက္ကသိုလ်ကို ပေါင် ၅၀၀ ဗုံး ငါးလုံးခန့် ကြဲတိုက်ခိုက်တာဖြစ်တယ်။ ထိုတက္ကသိုလ်ဟာ ဖွင့်ပွဲပြုလုပ်မှာဖြစ်တာကြောင့်...

ဒီလေးနှစ်အတွင်းမှာတိုးတက်လာတာကတော့တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေရဲ့စစ်ရေးအခြေအနေပါပဲ။၂၀၂၃နိုဝင်ဘာလ၁၀၂၇စစ်ဆင်​ရေးစတင်ပြီးနောက်စစ်ကောင်စီကိုစစ်ရေးအရအဆက်မပြတ်ဖိအားပေးနိုင်လာပြီးအခုဆိုရင်တနိုင်ငံလုံးမှာမြို့ပေါင်း၉၃မြို့အထိတော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေသိမ်းပိုက်ထားနိုင်ပါတယ်။တနိုင်ငံလုံးမှာမြို့ပေါင်းသုံးရာကျော်ရှိတဲ့အတွက်သုံးပုံတစ်ပုံခန့်ကိုသိမ်းပိုက်နိုင်တဲ့သဘောပါ။ဒါ့အပြင်အနည်းဆုံးနိုင်ငံဧရိယာရဲ့တဝက်ခန့်ကိုထိန်းချုပ်ထားနိုင်နေပါပြီ။စစ်တမ်းတွေအရစစ်ကောင်စီဟာမြို့ပေါင်းတစ်ရာကျော်ခန့်ကိုသာထိန်းချုပ်နိုင်ပါတော့တယ်။ စစ်ရေးပိုင်းမှာတိုးတက်နေပေမယ့်နိုင်ငံရေးပိုင်းမှာတော့တိုးတက်မှုမရှိသလောက်ပါပဲ။ပြည်တွင်းမှာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များစွာကွဲထွက်နေပြီးအခုအချိန်ထိစုစည်းနိုင်မှုမရှိသေးပါဘူး။ကိုယ့်အစီအစဥ်နဲ့ကိုယ်သာစစ်ဆင်ရေးတွေဖော်ဆောင်နေကြတယ်။NUGရဲ့အခြေအနေဟာလဲသိသိသာသာတိုးတက်လာခြင်းမရှိသေးပါဘူး။အခြားEAOတွေကိုစည်းရုံးနိုင်စွမ်းမရှိဘူးဖြစ်နေတယ်။နိုင်ငံရေးပိုင်းမှာတိုးတက်မှုမရှိတဲ့အခြေအနေကြောင့်သိသာတဲ့ထိခိုက်မှုတွေအခုချိန်မှာစတင်ဖြစ်ပေါ်လာနေပါပြီ။တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေကိုနိုင်ငံတကာကအသိအမှတ်မပြုသေးဘူး။တရုတ်ဆိုရင်စစ်ကောင်စီဘက်ကိုသိသိသာသာပါသွားခဲ့တယ်။ဒီအချက်ကိုဒီနှစ်ထဲမှာမပြင်နိုင်ရင်တော်လှန်ရေးအောင်မြင်ဖို့အခက်အခဲတွေအများကြီးဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

ဒီနေ့ဟာစစ်တပ်ကနိုင်ငံတော်အာဏာကိုအဓ္ဓမသိမ်းယူသွားတာလေးနှစ်ပြည့်သွားတဲ့နေ့ပါ။ဒီလေးနှစ်အတွင်းမှာနိုင်ငံသားတစ်ယောက်အနေနဲ့တစ်ရက်မှစိတ်မချမ်းသာရပါဘူး။နိုင်ငံရဲ့နိုင်ငံရေး၊စီးပွားရေး၊လူမှုရေးစတဲ့ကဏ္ဏပေါင်းစုံမှာတစ်နှစ်ကိုဆယ်နှစ်နှုန်းနဲ့နှစ်သုံးဆယ်စာလောက်နောက်ပြန်ရောက်သွားပါတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းစစ်ကောင်စီဟာ၆လတ်ကြိမ်ပုံမှန်သက်တမ်းတိုးနေတဲ့အတွက်နိုင်ငံရေးပိုင်းမှာဘာတိုးတက်မှုမှမရှိပါဘူး။ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပေးမယ်လို့ပြောခဲ့တာကလဲ၂၀၂၃ခုနှစ်ကတည်းကပြောလာခဲ့တာပါပဲ။အခု၂၀၂၅ခုနှစ်ရောက်လာပေမယ့်လဲရွေးကောက်ပွဲလုပ်နိုင်မယ့်ပုံမပေါ်ပါဘူး။လုပ်နိုင်လဲဘယ်သူမှစိတ်မဝင်စားပါဘူး။စစ်ကောင်စီဟာသူတို့အာဏာတည်မြဲဖို့အတွက်ဒီလိုပဲသက်တမ်းတိုးနေဦးမှာပါ။ စီးပွား​​ရေးကတော့လုံးဝပျက်စီးလုနီးပါးဖြစ်နေပါပြီ။ပြည်ပရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုတွေအကုန်နီးပါးထွက်ခွာသွား​ပြီ။ပြည်တွင်းကလုပ်ငန်းတွေလဲအခက်အခဲတွေကြားမှယဲ့ယဲ့ပဲကျန်ပါတော့တယ်။သွင်းကုန်တွေအကုန်ပိတ်ပင်ထားတဲ့အတွက်​ကုန်စျေးနှုန်းတွေအဆမတန်တက်နေပါတယ်။ကုန်စျေးနှုန်းဟာအာဏာမသိမ်းမှီကထပ်၃ဆကနေ၆ဆအထိတက်သွားပါတယ်။ခရိုနီတွေကအစရပ်ကွက်ထဲကကုန်စုံဆိုင်လေးတွေအထိရပ်တည်နိုင်ဖို့ခက်ခဲလာအောင်စစ်ကောင်စီကဒုက္ခမျိုးစုံပေးနေပါတယ်။ လူမှုရေးပိုင်းမှာလဲကုန်စျေးနှုန်းတွေအဆမတန်တက်လာမှု၊လျှပ်စစ်မီးဆိုးရွားစွာပြတ်တောက်မှု၊စစ်မှုထမ်းဥပဒေစတာတွေကြောင့်ပြည်သူတွေအကုန်ဒုက္ခရောက်နေကြတယ်။ဒါတောင်နယ်ဘက်ကကျေးရွာတွေကိုစစ်ကောင်စီကမီးရှို့ဖျက်စီးနေတာကြောင့်နယ်ရပ်စွန့်ခွာထွက်ပြေးနေရတဲ့ပြည်သူသန်းကျော်ရဲ့ဒုက္ခတွေပိုမိုဆိုးရွားလှပါတယ်။မင်းအောင်လှိုင်ရဲ့အာဏာရူးမှုကြောင့်တိုင်းပြည်ဟာတနှစ်ထပ်တနှစ်ပိုပိုပြီးချောက်ထဲထိုးဆင်းနေပါတယ်။

စစ်မှုထမ်းနည်းဥပဒေထွက်လာပြီးတစ်ပတ်အကြာမှာပဲအသက်၁၈နှစ်ကနေ၃၅နှစ်အတွင်းရှိတဲ့လူငယ်တွေကိုရန်ကုန်နဲ့မန္တလေးအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်များမှထွက်ခွာခွင့်ပိတ်ပင်လိုက်ပါပြီ။အရင်ကအလည်အပတ်ပတ်စပို့နဲ့ထွက်ခွာခွင့်တွေကိုပိတ်ပင်ထားခဲ့ပြီးအခုအလုပ်အကိုင်ပတ်စပို့စ်နဲ့ထွက်ခွာမယ့်သူတွေကိုပါပိတ်ပင်လိုက်လိုက်တာပါ။ နိုင်ငံခြားကိုအေဂျင်စီတွေနဲ့တဆင့်အလုပ်သွားလုပ်မယ့်သူတွေကိုစစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံအလုပ်သမားဌာနကထုတ်ပေးနေတဲ့အလုပ်သမားတွေကိုမနက်ဖြန်ကစပြီးမထုတ်ပေးတော့ပါဘူး။ထိုကဒ်မပါရင်လေဆိပ်တွေကတဆင့်ထွက်ခွာခွင့်ရှိတော့မှာမဟုတ်ဘူး။ဒါ့ကြောင့်စစ်ကောင်စီဟာစစ်မှုထမ်းအသက်အရွယ်အတွင်းအကျုံးဝင်နေတဲ့လူငယ်တွေအားလုံးပြည်ပထွက်ခွင့်ပိတ်လိုက်တဲ့သဘောပါပဲ။လူငယ်တွေအားလုံးပြည်တွင်းမှာ​ပဲနေထိုင်ကာစစ်တပ်ကလာခေါ်တာကိုထိုင်စောင့်နေရတော့မယ့်အခြေအနေတွေဖြစ်လာပါပြီ။

မန္တလေးတိုင်း၊ မြင်းခြံမြို့နယ်၊ မြင်းခြံ - ဆီမီးခုံ ကားလမ်းပေါ်က ဆင်းဂွတ်ကျေးရွာကို ဒီမနက်ပိုင်း စစ်အုပ်စုက တိုက်လေယာဉ်နဲ့ ဗုံးကြဲပြီး ရဟတ်ယာဉ်နဲ့ နာရီဝက်နီးပါးကြာ ပစ်ခတ်ခဲ့ပါတယ်။ ထိုကျေးရွာက ပြည်သူ့ ကာကွယ်ရေး အဖွဲ့ - ပကဖ...

ဒီနေ့ဟာတရုတ်နှစ်ကူးနေ့ပါ။အရင်ကမြန်မာနိုင်ငံမှာ အစိုးရအဆက်ဆက်တရုတ်နှစ်ကူးကို ရုံးပိတ်ရက်သတ်မှတ်မပေးဘူး။အခုမင်းအောင်လှိုင်လက်ထက်ကျမှ တရုတ်ကိုအဖေခေါ်ပြီးရုံးပိတ်ရက်သတ်မှတ်လိုက်တယ်။တရုတ်နှစ်ကူးပွဲကိုတော့ ဒီနိုင်ငံမှာထူးထူးခြားခြားဘာမှမပြုလုပ်ကြပါဘူး။ရန်ကုန်ကတရုတ်တန်းတဝိုက် လောက်သာစည်ကားတာပါ။ ဒါပေမယ့်ဒီနေ့မှာတော့လားရှိုးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ သတင်းတပုဒ်ထွက်လာတယ်။လားရှိုးမြို့ကနေMNDAAက အသုတ်လိုက်ဆုတ်ခွာမှာဖြစ်ပြီးလာမယ့် ဇွန်လနောက်ဆုံးထားဆုတ်ခွာမယ်လို့ တရုတ်ကိုယ်စားလှယ်တဦးရှမ်းမြောက်ကတရုတ်နှစ်ကူးပွဲတစ်ခုမှာပြောသွားတယ်။မြေပြင်သတင်းတွေအရလဲ လားရှိုးမှပြန်ဆုတ်ခွာပေးရမှာသေချာသလောက်ရှိတယ်။လက်ရှိမှာတော့လားရှိုးမြို့ကို MNDAAကစီမံအုပ်ချုပ်နေပါတယ်။

စစ်မှုထမ်းဖို့အတွက်အမျိုးသမီးတွေကို ရန်ကုန်ကမြို့နယ်တစ်ချို့မှာစတင်စာရင်း​ကောက်ခံနေပါပြီ။မိန်းကလေးတွေဆိုတာ ယောကျ်ားလေးတွေလိုကြုံရာကို ပြေးဖို့အဆင်မ​ပြေတာကြောင့် မိဘတွေလဲအတော်စိတ်သောကများနေကြရတယ်။အခုမှစတင်စာရင်းကောက်နေတုန်းဆိုပေမယ့်နောက်သုံးလအတွင်းအမှန်တကယ်ခေါ်ယူမှုတွေရှိလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင်ရန်ကုန်စက်မှုဇုန်တွေ၊စက်ရုံတွေက အလုပ်သမားစာရင်းတွေကိုပါ စစ်ကောင်စီကကောက်​ခံ​နေပါတယ်။ထိုအလုပ်သမားတွေဟာအခြေခံလူတန်းစားတွေဖြစ်တာကြောင့် ဘယ်ကိုမှပြေးဖို့မလွယ်ပါဘူး။ဒါကိုသိလို့စစ်ကောင်စီဟာထိုအလုပ်သမားစာရင်းတွေတောင်းနေတာဖြစ်တယ်။ ဒီရက်ပိုင်းပြည်သူတွေကြားမှာ စစ်မှုထမ်းဥပဒေအကြောင်းပဲ​ပြောနေကြတယ်။ဒီကိစ္စဟာအားလုံးနဲ့သက်ဆိုင်နေတဲ့အတွက် ကိုယ်စီလွတ်လမ်းရှာဖို့ကြိုးစားနေရတယ်။ကိုယ့်နိုင်ငံမှာနေတာတောင်ကောင်းကောင်းမနေနိုင်ပဲ အခြားနိုင်ငံတွေကိုထွက်ပြေးရမယ့် ဘဝတွေဖြစ်ကုန်ကြပြီ။